Bước vào thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạchphát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020, bối cảnh thế giới và khu vực có nhữngyếu tố thuận lợi và khó khăn đan xen, diễn biến phức tạp hơn so với dự báo, tácđộng đến phát triển kinh tế trong nước như: Kinh tế thế giới phục hồi và pháttriển, xu hướng đa cực, đa trung tâm diễn ra nhanh hơn; liên kết và tự do hoáthương mại vẫn là xu thế chủ đạo nhưng đan xen yếu tố bảo hộ; tác động mạnh mẽcủa phát triển khoa học và công nghệ đến các mặt kinh tế, văn hoá, xã hội; cạnhtranh địa chính trị, địa kinh tế đi đôi với căng thẳng thương mại giữa một số nềnkinh tế lớn; chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa bảo hộ trỗi dậy; biến độngchính trị và xung đột xảy ra nhiều nơi; diễn biến căng thẳng ở Biển Đông đe doạhoà bình, ổn định và tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội của đấtnước. Đặc biệt, vào năm cuối giai đoạn kế hoạch 5 năm 2016-2020, đại dịchCovid-19 chưa từng có trong lịch sử xảy ra trên toàn cầu ảnh hưởng rất nghiêmtrọng, kinh tế thế giới rơi vào tình trạng suy thoái, hậu quả dự kiến kéo dàinhiều năm.

Trong nước, sau 5 năm thực hiện Chiến lược phát triểnkinh tế - xã hội 2011-2020, kinh tế vĩ mô dần ổn định, tích luỹ thêm nhiều kinhnghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành phát triển kinh tế - xã hội, niềmtin của cộng đồng doanh nghiệp và xã hội tăng lên. Tuy nhiên, những khó khăn, hạnchế nội tại của nền kinh tế đã ảnh hưởng không nhỏ tới phát triển kinh tế, xã hộivà bảo vệ môi trường. Ảnh hưởng từ bên ngoài gia tăng, cạnh tranh ngày càng gaygắt, trong khi độ mở của nền kinh tế cao, sức chống chịu còn hạn chế; tác độngcủa thiên tai, biến đổi khí hậu ngày càng mạnh, sự cố môi trường biển tại 4 tỉnhmiền Trung xảy ra trong đầu nhiệm kỳ, các loại dịch bệnh xảy ra, đặc biệt là đạidịch Covid-19, ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến tình hình phát triểnkinh tế - xã hội, đời sống nhân dân và khả năng hoàn thành mục tiêu kế hoạch 5năm.

Trong bối cảnh đó, nhờ sự vào cuộc kịp thời của cả hệ thốngchính trị, sự nỗ lực phấn đấu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cộng đồngdoanh nghiệp dưới sự lãnh đạo của Đảng và giám sát của Quốc hội, sự chỉ đạo, điềuhành quyết liệt, đồng bộ của Chính phủ, nhất là trong năm 2020 vừa tập trungphòng, chống dịch bệnh, vừa duy trì, phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, vềtổng thể, đất nước ta đã thực hiện hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ, giải phápđã đề ra tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng và Nghịquyết số 142/2016/QH13 ngày 12/4/2016 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinhtế - xã hội 5 năm 2016-2020, vượt qua khó khăn, thách thức, đã đạt được nhiềuthành tựu rất quan trọng, khá toàn diện, tạo nhiều dấu ấn nổi bật. Vớiviệc chủ động thực hiện nhiều biện pháp quyết liệt, sáng tạo, kịp thời, chúngta đã cơ bản khống chế, kiểm soát dịch Covid-19, được nhân dân tin tưởng, cộng đồngquốc tế ghi nhận và đánh giá cao.

Mặc dù trong quá trình thực hiện các nhiệm vụphát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 còn nhiều khó khăn, tháchthức, nhiều yếu tố bất định; nhưng nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cảhệ thống chính trị và nỗ lực phấn đấu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quânvà cộng đồng doanh nghiệp, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu rất quantrọng, khá toàn diện, tạo nhiều dấu ấn nổi bật, đặc biệt trong bối cảnhvừa quyết liệt phòng, chống đại dịch Covid-19, vừa duy trì, phát triểncác hoạt động kinh tế, xã hội. Trong tổng số 21 chỉ tiêu theo Nghịquyết số 142/2016/QH13 ngày 12/4/2016 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinhtế - xã hội 5 năm 2016-2020, có 16 chỉ tiêu đạt và vượt, 05 chỉ tiêukhông đạt^[1]. Theo đó:

1. Các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô ổn định vững chắc hơn, lạmphát được kiểm soát ở mức thấp, tạo môi trường và động lực cho phát triển kinhtế - xã hội. Tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm đạt khoảng 6% (giai đoạn2016-2019 đạt bình quân 6,8%), thuộc nhóm các nước tăng trưởng cao nhất trên thếgiới, khu vực. Quy mô, sức cạnh tranh của nền kinh tế được tăng lên rõrệt. Các cân đối lớn của nền kinh tế cơ bản được bảo đảm, khả năng chống chịucủa nền kinh tế được cải thiện. Cán cân thương mại hàng hoá liên tục thặng dưvà tăng bình quân 11,8%/năm; các chỉ tiêu bội chi, nợ công đều thấp hơn so vớikế hoạch. Mô hình tăng trưởng giảm dần sự phụ thuộc vào khai thác tài nguyênthiên nhiên, xuất khẩu thô, lao động nhân công giá rẻ; từng bước chuyển sang dựavào ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

2. Tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội giai đoạn2016-2020 đạt 9,2 triệu tỷ đồng, tương đương 33,7% GDP (mục tiêu 32-34%). Cơ cấuđầu tư chuyển dịch tích cực, tỷ trọng đầu tư của khu vực nhà nước giảm, phù hợpvới định hướng cơ cấu lại đầu tư công và cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước. Thuhút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tăng mạnh; trong đó, tổng vốn đăng ký5 năm đạt 169,3 tỷ USD, vốn thực hiện 5 năm đạt 92,8 tỷ USD.

3. Cơ cấu lại các ngành kinh tế gắn với đổi mới mô hìnhtăng trưởng đạt kết quả tích cực, đúng hướng và thực chất hơn. Công nghiệp chếbiến, chế tạo phát triển khá, tiếp tục là động lực tăng trưởng của toàn ngànhcông nghiệp. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sạch, hữucơ được chú trọng, từng bước chuyển đổi sang cây trồng, vật nuôi cónăng suất, chất lượng, hiệu quả cao. Trong bối cảnh khó khăn, nông nghiệpkhẳng định vai trò trụ đỡ của nền kinh tế. Thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ,dần trở thành một kênh phân phối ngày càng quan trọng. Ngành du lịch đã có bướcphát triển nổi bật trước khi xảy ra đại dịch Covid-19. Đời sống vật chất vàtinh thần của nhân dân được nâng lên rõ rệt.

4. Cơ cấu lại đầu tư công, các tổ chức tín dụng, doanhnghiệp nhà nước được thực hiện quyết liệt và đạt nhiều kết quả tích cực. Hiệuquả đầu tư công từng bước được cải thiện, đầu tư dàn trải, phân tán dần được hạnchế, số lượng dự án mới giảm dần, tập trung đầu tư hoàn thành các dự án dởdang. Các giải pháp cơ cấu lại các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấuđược triển khai đồng bộ, hiệu quả hơn, bảo đảm ổn định, an toàn hệthống; tỷ lệ nợ xấu nội bảng ở mức dưới 3%. Đổi mới, sắp xếp lại doanh nghiệpnhà nước thực chất hơn; tập trung rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật về cổphần hóa, thoái vốn. 

5. Thực hiện 3 đột phá chiến lược đạt một số kết quả tíchcực. Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa từng bước được hoànthiện theo hướng hiện đại, đầy đủ, đồng bộ và hội nhập. Các yếu tố thịtrường và các loại thị trường được phát triển đồng bộ, vận hành cơbản thông suốt, có sự gắn kết với thị trường khu vực và quốc tế.Quy mô nguồn nhân lực tăng lên trong tất cả các ngành, lĩnh vực, nhất là nhân lựcchất lượng cao trong các ngành, lĩnh vực đột phá; hệ sinh thái khởi nghiệp đổimới sáng tạo quốc gia bắt đầu hình thành; tiềm lực khoa học và công nghệ quốcgia được tăng cường. Kết cấu hạ tầng phát triển đồng bộ, nhất là hạ tầng giaothông và hạ tầng đô thị lớn; trong đó một số công trình, dự án quan trọng, quymô lớn được tập trung đầu tư hoàn thành trong giai đoạn 2016-2020. Nhiều nhàmáy, dự án có công nghệ hiện đại đã được đưa vào sản xuất, góp phần nâng cao chấtlượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Xây dựng các nền tảng cần thiết đểphát triển kinh tế số.

6. Phát triển văn hoá, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hộiđạt được nhiều thành tựu quan trọng. Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều củacả nước đã giảm từ 9,88% cuối năm 2015 xuống còn khoảng 2,75% cuối năm 2020,bình quân giảm 1,43%/năm. Xây dựng nông thôn mới đạt được nhiều kết quả quantrọng. An sinh xã hội cơ bản được bảo đảm, đã kịp thời hỗ trợ người dân, ngườilao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19. Công tác y tế và chăm sóc sức khoẻnhân dân ngày càng được tăng cường. Công tác quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường,phòng, chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu có nhiều chuyểnbiến, tiến bộ. 

7. Cải cách hành chính được thực hiệnquyết liệt; tập trung cắt giảm, đơn giản hoá thủ tục hành chính, điều kiện kinhdoanh. Môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện mạnh mẽ, doanh nghiệp thànhlập mới tăng cao cả về số lượng và số vốn đăng ký. Tinh thần khởi nghiệp lan toảrộng rãi, xu hướng phát triển các mô hình kinh doanh dựa trên đổi mới sáng tạodiễn ra sôi động. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước được kiện toàn, tinh gọn, hoạtđộng hiệu lực, hiệu quả hơn; tinh giản biên chế được chú trọng và đạt kết quảbước đầu. Công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng,chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí được đẩy mạnh, đồng bộ, quyết liệt và đạtnhiều kết quả tích cực.

8. Quốc phòng, an ninh được tăng cường; an ninh chính trị,an toàn xã hội được bảo đảm, giữ vững môi trường hoà bình, ổn định để xây dựngvà phát triển đất nước. Công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế được chủ động đẩymạnh, đi vào chiều sâu, thực chất hơn. Ký kết và triển khai nhiều hiệp địnhthương mại tự do thế hệ mới quan trọng. Vị thế và uy tín của nước ta trên trườngquốc tế được nâng cao, góp phần củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối vớisự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, sự điều hành của Nhà nước và sự ưu việt củachế đội xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên, nềnkinh tế vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém và khó khăn, thách thức. Tốc độ tăng trưởngkinh tế không đạt mục tiêu kế hoạch đề ra. Năng suất, chất lượng, hiệu quả, sứccạnh tranh, sức chống chịu và khả năng thích ứng của nền kinh tế chưa cao, chưathực sự dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Cơ cấu lại nềnkinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng chưa có bứt phá lớn. Nền kinh tế vẫncòn phụ thuộc nhiều vào bên ngoài; chưa quan tâm đúng mức đến chuỗi giá trị vàcung ứng trong nước. Đầu tư công có nhiều tiến bộ, nhưng còn dàn trải, hiệu quảchưa cao. Cơ cấu lại các tổ chức tín dụng yếu kém, Ngân hàng Phát triển ViệtNam, sắp xếp, xử lý 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả và cơ cấu lại Tổng côngty Công nghiệp tàu thủy (SBIC), cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước còn chậm,chưa đáp ứng yêu cầu. Liên kết vùng còn lỏng lẻo, thể chế phát triển vùngcòn nhiều vướng mắc.

Kinh tế tư nhânđã đóng vai trò là một động lực quan trọng của nền kinh tế, nhưng phát triểncòn nhiều khó khăn. Liên kết giữa khu vực kinh tế trong nước và khu vực kinh tếnước ngoài còn chưa chặt chẽ, hiệu quả. Huy động nguồn lực xã hội cho đầu tưphát triển đất nước (trong đó có các dự án PPP) còn bất cập. Thể chế kinh tếthị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có mặt còn chưa đồng bộ, đầyđủ. Hệ thống kết cấu hạ tầng còn hạn chế, nhất là lĩnh vực giao thông. Đào tạonguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao và khoa học, công nghệ,đổi mới sáng tạo chưa thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển. 

Kết quả giảmnghèo đa chiều chưa thực sự bền vững, nguy cơ tái nghèo còn cao. Chất lượng vàkhả năng tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản còn có sự chênh lệch lớn giữa các vùng,miền. Quản lý nhà nước về văn hoá, nghệ thuật, tôn giáo, tín ngưỡng, thông tintruyền thông còn sơ hở, bất cập. Chất lượng môi trường ở nhiều nơi xuống cấp,nhất là tại các đô thị, khu công nghiệp, làng nghề. Bộ máy nhà nước ở một sốnơi còn cồng kềnh; phân công, phân cấp, phân quyền gắn với kiểm tra, giám sátvà kiểm soát quyền lực chưa thực sự hiệu quả, hợp lý, mạnh mẽ, đồng bộ. Bảo vệchủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ còn nhiều thách thức; tình hình an ninh,trật tự, an toàn xã hội trên một số địa bàn còn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạpchưa được đẩy lùi. Chưa tận dụng, khai thác tốt những cơ hội trong hội nhập quốctế...

Tham khảo:

1. Báo cáo số 231/BC-CP ngày 11 tháng 7 năm 2021 Về tìnhhình, kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 vàdự kiến Kế hoạch 5 năm 2021-2025.

2. http://hdll.vn/vi/nghien-cuu---trao-doi/danh-gia-ke-hoach-phat-trien-kinh-te-xa-hoi-5-nam-2016-2020-de-co-co-so-thuc-hien-thang-loi-ke-hoach-phat-trien-kinh-te-xa-hoi-5-nam-2021-2025.html