Để đảm bảo dân chủ và lựachọn được những người tiêu biểu đại diện cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị thamgia với tư cách Đại biểu quốc hội thì mỗi cơ quan địa phương và trung ương sẽtiến hành một cuộc hội nghị, gọi là hội nghị hiệp thương.
Hội nghị hiệp thương là hội nghị giữa Uỷ ban Mặt trận Tổ quốcViệt Nam với các tổ chức thành viên được tiến hành ở Trung ương và địa phương đểthỏa thuận về cơ cấu, thành phần và số lượng người của cơ quan, tổ chức, đơn vịđược giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân cũng nhưviệc lập danh sách sơ bộ và lựa chọn, lập danh sách chính thức những người ứngcử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.
1. Về dự kiến và phân bổ số lượng đại biểu Quốchội được bầu; xác định cơ cấu, thành phần những người được giới thiệu ứng cử đạibiểu Quốc hội (thẩm quyền của UBTVQH).
Về việc này, UBTVQH có 02 việc chủ yếu, bao gồm:
1.1. Về dự kiến và phân bổ số lượng đại biểuQuốc hội được bầu
UBTVQH dự kiến và phân bổ số lượng đại biểuQuốc hội được bầu ở mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trên cơ sở sauđây:
- Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ươngcó ít nhất ba đại biểu cư trú và làm việc tại địa phương;
- Số lượng đại biểu tiếptheo được tính theo số dân và đặc điểm của mỗi địa phương, bảo đảm tổng số ĐBQHdự kiến được bầu là năm trăm người.
Theo các quy định hiệnhành, tỉnh ít nhất cũng có 6 ĐBQH (khóa XIV hiện nay có 28 tỉnh có 6 ĐBQH, vềlý thuyết, nếu theo quy định trên thì những tỉnh này có thể chỉ có 3 ĐB ở địaphương; tuy nhiên trong thực tế những tỉnh này đều có 04 ĐB ở địa phương và 02ĐB ở Trung ương. Như vậy, dư địa để tăng số ĐBQH chuyên trách ở Trung ương làcòn và không nhất thiết phải sửa Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Đại biểu Hộiđồng nhân dân.
1.2. Về dự kiếncơ cấu, thành phần những người được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội
Chậm nhất 105 ngày trước ngày bầu cử, UBTVQH dự kiến cơ cấu, thành phần đại biểu Quốc hội;số lượng người của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội,lực lượng vũ trang nhân dân, cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương đượcgiới thiệu ứng cử ĐBQH.
Dự kiến này của UBTVQH phải tuân thủ 03 yêu cầusau đây:
- Thứ nhất, bảo đảm tỷ lệ đại diệnhợp lý của các tầng lớp nhân dân trong Quốc hội.
- Thứ hai, bảo đảm có ít nhấtmười tám phần trăm tổng số người trong danh sách chính thức những người ứng cửĐBQH là người dân tộc thiểu số.
- Thứ ba, bảo đảm có ít nhất ba mươi lăm phần trăm tổng số ngườitrong danh sách chính thức những người ứng cử ĐBQH là phụ nữ.
Bản dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng ngườiđược giới thiệu ứng cử ĐBQH của UBTVQH được gửi đến Hội đồng bầu cử quốc gia,Ban thường trực UBTWMTTQVN, Ủy ban bầu cử ở tỉnh, thành phố trực thuộc trungương, Ban thường trực Ủy ban MTTQVN cấp tỉnh.
Sau khi nhận được bảndự kiến cơ cấu,thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử ĐBQH của UBTVQH thìUBTWMTTQVN và Ủy ban MTTQVN cấp tỉnh bắt đầu các bước hiệp thương để lựa chọnngười đủ tiêu chuẩn giới thiệu làm ĐBQH. Quy trình hiệp thương của Mặt trận đượcthực hiện theo NQLT giữa UBTVQH, Chính phủ và UBTWMTTQVN.
Theo nghiên cứu, hầuhết các cuộc bầu cử trước đây đều có việc sửa đổi Luật Bầu cử trước khi tiếnhành bầu cử đại biểu Quốc hội khóa mới (do Quốc hội khóa cũ sửa). Tuy nhiên, tronglần bầu cử này, Quốc hội không sửa Luật Bầu cử, vì thế, về cơ bản, Nghị quyếtliên tịch nêu trên (vốn căn cứ vào Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hộiđồng nhân dân hiện hành) cũng không có nhiều vấn đề cần sửa. Được biết, hiệnnay, 03 cơ quan (UBTVQH, Chính phủ và UBTWMTTQVN) đang tiến hành thảo luận đểban hành Nghị quyết liên tịch nhằm chuẩnbị cho cuộc bầu cử này và UBTVQH cũng đã cho ý kiến lần thứ nhất về dự thảoNQLT này.
2. Vềhiệp thương giới thiệu người ứng cử ĐBQH
Có 2chủ thể có thẩm quyền hiệp thương giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội:
- ỞTrung ương là Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Hiệpthương giới thiệu người ứng cử khối các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở Trung ương.
- Ởđịa phương là Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh: Hiệp thương giới thiệungười ứng cử khối các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở địa phương và người tự ứngcử.
2.1.Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất
-Về thời gian: Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất được tổ chức chậm nhất 95 ngày trước ngày bầu cử.
- Cơ quan tổ chức hội nghị hiệp thương:
+ Ở Trung ương là Đoàn Chủ tịch UBTWMTTQVN;
+ Ở địa phương là Ủy ban MTTQVN cấp tỉnh.
- Nội dung hội nghị:
+ Ở Trung ương: Hiệpthương thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người của cơ quan, tổchức, đơn vị ở trung ương được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội trên cơ sở dựkiến của UBTVQH (Không có quyền thỏa thuận bên ngoài bản dự kiến).
+ Ở cấp tỉnh: Hiệpthương thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người của cơ quan, tổ chức,đơn vị ở địa phương được giới thiệu ứng cử ĐBQH trên cơ sở dự kiến của Ủy banthường vụ Quốc hội.
Lưuý: UBTVQH dự kiến cả số lượng người của cơ quan, tổ chức,đơn vị ở trung ương được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội. Trong thực tế thìđối với cơ quan, tổ chức, đơn vị, UBTVQH chỉ dự kiến được giới thiệu 01 người ứngcử (không có số dư)…
- Kết quả của hội nghịhiệp thương:
Hội nghị hiệp thươnglần thứ nhất của UBMTTQ có quyền xem xét, đánh giá về bản dự kiến của UBTVQH; nếuthấy chưa hợp lý thì kiến nghị UBTVQH điều chỉnh.
Có ý kiến cho rằng,UBTVQH đã dự kiến phân bổ cả số lượng người được giới thiệu rồi thì còn gì đểthỏa thuận nữa. Ý kiến này không đúng, vì theo Luật, hội nghị hiệp thương cóquyền thảo luận, nếu thấy việc dự kiến của UBTVQH đã phù hợp thì thôi. Nếu thấychưa phù hợp thì có thể đề nghị UBTVQH điều chỉnh cả về cơ cấu, thành phần, sốlượng người của cơ quan, tổ chức, đơn vị ở trung ương và địa phương được giớithiệu ứng cử. Vấn đề là, việc đề xuất ấy có hợp lý không, có đúng pháp luậtkhông. Và sau hết là UBTVQH sẽ căn cứ vào tổng thể chung để chấp thuận việc điềuchỉnh hay không điều chỉnh, miễn là không phá vỡ cơ cấu, thành phần chung của cảQuốc hội.
Trong thực tế, hộinghị hiệp thương do Đoàn Chủ tịch UBTWMTTQVN tổ chức hay do Mặt trận các địaphương tổ chức không phải lúc nào cũng đồng tình toàn bộ với bản dự kiến củaUBTVQH.
(Còntiếp)