Việc kỷ luật cán bộ, đảng viên nghỉ hưu là biện pháp để răn đe, tránh quan niệm “hoàng hôn nhiệm kỳ”, “hạ cánh an toàn”. Cán bộ, công chức phải chịu trách nhiệm về việc thực hiện nhiệm vụ của mình. Trong dự thảo Tờ trình của Bộ Nội vụ về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật cán bộ, công chức có nêu lý do bổ sung khoản 5 vào Điều 78 và sửa đổi Điều 79 quy định kỷ luật đối với cán bộ, công chức đã nghỉ việc hoặc nghỉ hưu nhưng có hành vi vi phạm trong thời gian công tác nhằm “bảo đảm đồng bộ với kỷ luật đảng nhằm mục đích xử lý nghiêm những người có sai phạm; đồng thời sửa đổi quy định về các hình thức kỷ luật đối với công chức để bảo đảm đồng bộ với các hình thức kỷ luật đối với đảng viên, cán bộ hoặc viên chức”.
Việc kỷ luật cán bộ, công chức đã nghỉ hưu cũng không nằm ngoài hình thức kỷ luật cán bộ, công chức đã được quy định trong luật hiện hành. Theo quy định của Luật cán bộ, công chức, có các hình thức xử lý kỷ luật sau:
1. Các hình thức kỷ luật đối với cán bộ
Có 4 hình thức kỷ luật với cán bộ, gồm: khiển trách; Cảnh cáo; Cách chức; Bãi nhiệm. Việc cách chức chỉ áp dụng đối với cán bộ được phê chuẩn giữ chức vụ theo nhiệm kỳ. Cán bộ phạm tội bị Tòa án kết án và bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật thì đương nhiên thôi giữ chức vụ do bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm; trường hợp bị Tòa án phạt tù mà không được hưởng án treo thì đương nhiên bị thôi việc. Việc áp dụng các hình thức kỷ luật, thẩm quyền, trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật cán bộ được thực hiện theo quy định của pháp luật, điều lệ của Đảng Cộng sản Việt Nam, tổ chức chính trị - xã hội và văn bản của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
2. Các hình thức kỷ luật đối với công chức
Có 6 hình thức kỷ luật với công chức, gồm: Khiển trách; Cảnh cáo; Hạ bậc lương; Giáng chức; Cách chức; Buộc thôi việc. Việc giáng chức, cách chức chỉ áp dụng đối với công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Công chức bị Tòa án kết án phạt tù mà không được hưởng án treo thì đương nhiên bị buộc thôi việc kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật; công chức lãnh đạo, quản lý phạm tội bị Tòa án kết án và bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật thì đương nhiên thôi giữ chức vụ do bổ nhiệm.
Bảng so sánh hình thức kỷ luật khi chưa nghỉ hưu và khi nghỉ hưu trong trường hợp áp dụng tương tự.
- Đối với cán bộ
Chưa nghỉ hưu | Nghỉ hưu | Lý giải |
Khiển trách | Có thể áp dụng | Hiệu quả không cao |
Cảnh cáo | Có thể áp dụng | Hiệu quả không cao |
Cách chức | Vận dụng cách chức đã giữ | Các chức vụ khác trước đó có còn hay không |
Bãi nhiệm | Vận dụng bãi nhiệm chức vụ đã giữ | Các chức vụ khác trước đó có còn hay không |
- Đối với công chức, viên chức
Chưa nghỉ hưu | Nghỉ hưu | Lý giải |
Khiển trách | Có thể áp dụng | Hiệu quả không cao |
Cảnh cáo | Có thể áp dụng | Hiệu quả không cao |
Hạ bậc lương | Không thể áp dụng | Hưởng lương từ bảo hiểm xã hội |
Giáng chức | Vận dụng giáng xuống chức vụ thấp hơn đã từng giữ | |
Cách chức | Vận dụng cách chức đã giữ | Các chức vụ khác trước đó có còn hay không |
Buộc thôi việc | Vận dụng không công nhận đã từng công tác trong cơ quan nhà nước | |
MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
Tùy hình thức kỷ luật mà mục đích kỷ luật cán bộ, công chức đang công tác là nhắc nhở, trừng phạt đối với cán bộ, công chức khi có hành vi vi phạm. Có thể thấy hình thức kỷ luật gồm hai yếu tố: danh dự và chức vụ - vật chất.
Đối với cán bộ, công chức đã nghỉ hưu, ngoài danh dự thì yếu tố chức vụ - vật chất về mặt tiền lương là không thể tác động được, chỉ còn các vấn đề: Khám chữa bệnh (thường với cán bộ cao cấp từ vụ phó, vụ trưởng trở lên) và việc tổ chức đám tang (phần nào cũng mang tính danh dự). Theo Nghị định 105/2012/NĐ-CP ngày 17/12/2012 về tổ chức lễ tang cán bộ, công chức, viên chức thì nếu nguyên là cán bộ, công chức thì cơ quan cũ trước khi nghỉ hưu có trách nhiệm cùng chính quyền địa phương cấp xã đứng ra tổ chức; đối với cán bộ cấp thứ trưởng, bộ trưởng do cơ quan nhà nước đứng tên chia buồn, được đăng báo, được tổ chức lễ tang trang trọng (quân nhạc, đội danh dự); …..
Vì vậy, đối với cán bộ, công chức nghỉ hưu khi kỷ luật cũng hướng tới hậu quả pháp lý này để cân nhắc cho phù hợp.
- Về đối tượng bị kỷ luật khi nghỉ hưu.
Đề xuất chỉ nên tập trung đối tượng bị kỷ luật sau khi nghỉ hưu là cán bộ, công chức ở trung ương giữ chức vụ từ Vụ trưởng và tương đương trở lên; ở địa phương giữ chức vụ Bí thư và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Giám đốc sở và tương đương trở lên.
Lý do: Số lượng cán bộ, công chức là đối tượng bị xem xét kỷ luật sau khi nghỉ hưu giảm rất nhiều so với tổng số cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị.
Đây là nhóm cán bộ, công chức có chức vụ, quyền hạn trong hệ thống, những vi phạm thường gây ra hậu quả lớn (chưa tới mức bị xử lý hình sự), cần phải có răn đe để tránh tình trạng làm bừa trước khi nghỉ hưu.
Hậu quả pháp lý áp dụng đủ sức răn đe đối với cán bộ, công chức sau khi nghỉ hưu. Nếu là cán bộ, công chức không giữ chức vụ trước khi nghỉ hưu thì hậu quả pháp lý rất yếu.
- Về hình thức kỷ luật sau khi nghỉ hưu
Chỉ nên áp dụng hai hình thức là:
- Không công nhận các chức vụ đã giữ
- Không công nhận là cán bộ, công chức.
Bởi hai hình thức này sẽ kéo theo hậu quả pháp lý đủ sức răn đe, các hình thức khiển trách, cảnh cáo sẽ không có tác dụng. Về việc cách chức vụ từng giữ, có hai ý kiến: chỉ không công nhận chức vụ cuối cùng trước khi nghỉ hưu (thường là chức vụ cao nhất) và không công nhận tất cả các chức vụ đã từng giữ (chỉ còn là cán bộ, công chức bình thường nghỉ hưu). Tôi cho rằng trong hình thức kỷ luật không công nhận chức vụ thì nên có hai mức: không công nhận chức vụ cao nhất (khi đó được hiểu là vẫn công nhận chức vụ thấp hơn – Ví dụ không công nhận chức vụ Bộ trưởng thì vẫn được coi là nguyên Thứ trưởng) và không công nhận tất cả các chức vụ. Tùy mức độ sai phạm mà áp dụng hình thức nào.
- Về hậu quả pháp lý
Quy định rõ hậu quả pháp lý đối với tùng hình thức kỷ luật sau khi nghỉ hưu.
- Công bố công khai trên phương tiện thông tin đại chúng
- Bỏ việc chăm sóc sức khỏe, tổ chức tang lễ theo quy định
- Rút các hình thức khen thưởng hình thức cống hiến với cán bộ nghỉ hưu.